Przekierowanie na stronę za: 5 sekund
PL | EN
28.03.2024
05:15
18:05  (Warszawa)

Słoneczne promieniowanie UV

Promieniowanie słoneczne jest ważnym naturalnym czynnikiem tworzącym klimat Ziemi. Ultrafioletowe (UV) pasmo promieniowania słonecznego odgrywa istotną rolę w wielu procesach biosfery i ma ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Ma wiele dobroczynnych oddziaływań, ale może być również bardzo szkodliwe w przypadku przekroczenia progu bezpieczeństwa. Aby uniknąć przykrych skutków działania nadmiernej ilości promieniowania UV, zarówno ostrych jak i przewlekłych, człowiek powinien ograniczyć swoją ekspozycję na Słońce stosując środki ochronne.


Promieniowanie ultrafioletowe dzielone jest na 3 pasma: UV-C, UV-B i UV-A. Całość promieniowania UV-C oraz znaczna część promieniowania UV-B jest pochłaniana w górnej atmosferze przez warstwę ozonową. UV docierające do człowieka składa się głównie z UV-A i UV-B.

Oddziaływanie promieniowania UV na skórę człowieka


Promieniowanie ultrafioletowe docierające do powierzchni Ziemi ma duży wpływ na zdrowie człowieka. Skóra i oczy są najbardziej wrażliwe na działanie promieniowania UV. Część promieniowania jest odbijana od ludzkiej skóry, część rozpraszana a część wnika w tkanki skóry w zależności od długości fali. Promieniowanie UV-B przenika jedynie do naskórka, podczas gdy UV-A głębiej, aż do skóry właściwej. Bezpośrednią reakcją skóry po ekspozycji na Słońce jest powstawanie rumienia. Natychmiastowe (wywołane przez promieniowanie UV-A) ciemnienie skóry u ludzi o ciemnej karnacji jest reakcją nietrwałą i zanika po kilku godzinach. Opalenizna (wywoływana głównie przez UV-B) jest widoczna po 2-3 dniach i utrzymuje się przez 2-3 miesiące. Przy dużych dawkach promieniowania UV i długotrwałej, jednorazowej ekspozycji na Słońce może dojść do ostrych oparzeń słonecznych.

Do przewlekłych skutków działania promieniowania ultrafioletowego na skórę i oczy człowieka zalicza się: nowotwory skóry, przedwczesne starzenie się skóry, zaćmę, skrzydlik. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka, sprzyjającym powstawaniu raka skóry, jest nadmierna ekspozycja na Słońce czy oparzenia słoneczne skóry, zwłaszcza w dzieciństwie i wczesnej młodości. Czynnikiem predysponującym do rozwoju raka skóry jest również fenotyp człowieka.


W Polsce dominuje II typ skóry. Ludzie o jasnej karnacji skóry, niebieskich bądź zielonych oczach oraz jasnych włosach są bardziej narażeni na nowotwory skóry.

Indeks UV

Jednostką miary promieniowania UV odpowiedzialnego za wywołanie rumienia na skórze człowieka jest Indeks UV (UVI). Zakres wartości UVI rozciąga się od 0 wzwyż.


Im wyższa wartość UVI i bardziej wrażliwa skóra, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia rumienia i poparzeń skóry i tym szybszy czas ich pojawienia się. W Polsce w okresie letnim (w godzinach około południowych, w bezpośrednim słońcu) promieniowanie erytemalne przyjmuje wartości wysokiego i bardzo wysokiego UVI. W takich przypadkach biologicznie czynne promieniowanie UV, bez zastosowania należytej ochrony przed jego działaniem, stanowi duże zagrożenie dla zdrowia człowieka.


Witamina D

Witamina D występuje w dwóch odmianach. Jako witamina D3 w organizmach zwierzęcych oraz D2 w roślinach i grzybach. Głównym źródłem witaminy D3 dla człowieka jest synteza skórna z cholesterolu pod wpływem działania słonecznego promieniowania UV-B. Dodatkowym źródłem jest odpowiednia dieta.

Objawy niedoboru witaminy D kojarzono dawniej głównie z krzywicą u małych dzieci. Dzisiaj wiemy, że w odróżnieniu od innych witamin, witamina D działa jak hormon. Witamina D jest potrzebna do prawidłowego wchłaniania i wykorzystywania wapnia i fosforu do budowy mocnych kości i zębów. Pomaga w zapobieganiu i leczeniu zapalenia kości i stawów oraz osteoporozy. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie mięśni i układu odpornościowego. Dodatkowo bierze udział w procesie podziału komórek. Utrata kontroli nad tym procesem prowadzi do rozwoju nowotworów.

Niedobory witaminy D na świecie

Niedobór witaminy D na świecie jest powszechnym zjawiskiem. W głównej mierze problem ten dotyczy osób starszych. W wielu krajach, także w Polsce braki witaminy D występują często nawet latem.


Procent populacji osób starszych z określonym poziomem witaminy D we krwi. (źródło: J Steroid Biochem Mol Biol. 2014 Oct; 144PA: 138–145. Published online 2013 Nov 12. doi: 10.1016/j.jsbmb.2013.11.003)

Najważniejsze czynniki ryzyka niedoboru witaminy D to:

  • fototyp (ludzie z ciemną karnacją skóry)
  • otyłość (witamina D nie powinna być uwięziona w tkance tłuszczowej ale krążyć we krwi)
  • nieodpowiednia dieta (mało tłustych ryb i nabiału)
  • miejsce zamieszkania (z dala od równika, gdzie przez cały rok jest niewiele słońca)
  • nadużywanie kremów z filtrem UV
  • ciągłe przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach.

Objawy niedoboru witaminy D

Jeżeli częściej przeziębiasz się, jesteś ciągle zmęczona(y), wypadają ci włosy albo odczuwasz bóle w mięśniach to mogą to być symptomy deficytu witaminy D. Jeśli niski poziom witaminy D utrzymuje się przez dłuższy czas, to mogą rozwinąć się poważniejsze choroby.

Zalecana dawka dzienna witaminy D

Dla zachowania dobrego zdrowia sugerowana dawka dla dorosłego człowieka wynosi 2000 j.m. (50 μg) witaminy D3 na dzień. W dniach pochmurnych lekarze zalecają przyjmowanie suplementów witaminy D3 w ciągu całego roku. Dawki terapeutyczne mogą być większe – po konsultacji z lekarzem.

Jak korzystać ze słońca aby zapobiec deficytowi witaminy D

W okresie letnim wystarczy, jeśli tylko jest okazja, opuścić zamknięte pomieszczenie i przebywać na słońcu nie dłużej niż kilkanaście minut (fototyp II występujący najczęściej w Polsce) w godzinach od 11 do 15 z odsłoniętymi ramionami i nogami. W tym czasie organizm wyprodukuje dawkę witaminy D3 od kilku do kilkunastu razy większą od zapotrzebowania dziennego. Potem, jeśli chcemy dłużej przebywać na słońcu należy posmarować się kremem z filtrem i założyć okulary przeciwsłoneczne. Nadmierna ekspozycja na słońce może być niekorzystna dla skóry, oczu i układu odpornościowego. Dermatolodzy doradzają używanie kremów blokujących UV, co z jednej strony skutecznie zabezpiecza skórę przed oparzeniem słonecznym, ale z drugiej strony blokuje syntezę witaminy D3. Krem z wysokim filtrem UV działa podobnie jak gruba warstwa chmur pokrywająca całe niebo.



sms
Nowy serwis pogodowy